topluluk bir-ki - 2

Bir önceki yazıda (okumayanlar buyursun: topluluk bir-ki - 1) topluluk kavramıyla şimdiye kadar ne şekilde ilişkilendiğim üzerinden paylaşımım olmuştu; Barış Köyü buluşmalarından ve Çandır Candır tecrübem(iz)den bahsetmiştim. Bu yazıya ise Acemi Kabile girişimimizle başlayacağım ve sonrasında yazı nereye akarsa teslim olacağım. İçimde dönen epey bir şey var, bakalım hangileri görünür olmaya daha hevesli.

Acemi Kabile

İki yıl kadar önce, Çandır'da yaşamımız devam ederken bir yandan da -geçen yazıda biraz bahsettiğim- daha bi' özlemini duyduğumuz tarz topluluk hayallerimize dair konuşup duruyorduk. Derken kış aylarında, içinde benim de olduğum bir dört kişi kurtlandı ve bir çağrı yapmaya karar verdik. Bu sefer Barış Köyü'nde olduğu gibi sadece bir araya gelmek ve paylaşımlar yapmak yoktu hedefimizde; fiiliyata dönen, gerçekten bir arada yaşayan bir ya da birkaç topluluk çıkartır mıyız acaba sorusu üzerinden yaptık çağrımızı. İki kriter çerçevesinde davet ettik dostları: Birincisi, bir arada yaşamayı istediğimizden büyük oranda emin olduğumuz, çok sevdiğimiz kişiler olmaları, ikincisi ise kısa vadede harekete geçmeye hazır kişiler olmaları idi. Yani aslında çok sevdiğimiz ama o an hareket edemeyecek olan ya da hareket edemeyeceğini varsaydığımız kişileri haberdar etmedik örneğin.

20 kadar kişiye seslendik ve Mayıs 2016'da 15 kişi ile harika bir toplaşma yaptık. İlk buluşmamız Kayaköy'deydi ve 4-5 gün süren birlikteliğimizin iskeletini pek tabii ki çember uygulamaları oluşturdu. Süreci kolaylaştırma işini, ilk gün için, çağrı yapan dört kişi olarak üstlendikten sonra diğerlerini de dahil etmek istedik ve bence çok güzel ve iyi işleyen bir fikir çıktı ortaya. Farklı buluşmalarda kullanılabilir diye düşünerek buraya not düşmek istiyorum:

Her bir araya gelişimizin sonunda (ki günde iki ya da üç kez toplandık) bir sonraki seansı kolaylaştırmaya gönüllü olanlar el kaldırıyor ve sorumluluğu devralıyordu. Bir sonraki bir araya gelişi bu kişiler kurguluyorlar ve bunun sonunda daha sonraki tur için yine gönüllüler ortaya çıkıyordu. Böylece son derece katılımcı ve organik bir şekilde ilerledi sürecimiz. Daha önce kolaylaştırıcılık tecrübesi olsun/olmasın, herkese açıktı bu alan; dikkat ettiğimiz tek nokta ise bir önceki seansı yürüten kişilerden en az birinin bir sonrakine de kalmasını sağlamaktı. Bu, sürekliliği sağlamamıza ve süreçler arasında kopukluk olmasını engellememize hizmet ediyordu.

Yapmış olduğumuz çemberlerin ve kullanmış olduğumuz diğer araçların desteği sonucunda varmış olduğumuz derinlik ve oluşan aşk hâli heyecan vericiydi. Son akşam yapmış olduğumuz çemberde öyle yoğun ve kuvvetli bir enerji vardı ki "Sanki bütün insanlık tarihi şu an için, bu çember için hazırlanmış, bunca şey sanki bunu yaşamamız için gelmiş, geçmiş." diye bir cümle döküldüğünü hatırlıyorum ağzımdan. Sanki C.Eisenstein'ın öne sürdüğü üzere insanlık çok uzun zamandır bir çocukluk evresindeydi ve şimdi yetişkinliğe geçiyordu ve bu buluşmanın işleme şekli ve akışı bu yetişkinliğin harika bir dışavurumu, yansımasıydı.

Acemi Kabile'nin Çekirgesi - Gonca Mine Çelik

Ertesi sabahki çemberde ise, bu topraklarda örnek alacağımız toplulukların yer almaması ve bu nedenle el yordamıyla yolumuzu bulmaya çalıştığımız ve bu süreçte zaman zaman en hayırlı adımları atamayabilecek olmamızdan bahsedildi ve "Acemi bir kabile gibiyiz." cümlesi dile geldi. Grubun adı o an, kendi kendini koymuştu: Acemi Kabile. Ertesi sabahki çemberde bizi ziyaret eden ve saatlerce her birimizin üstünde, saçında, omzunda takılan harika yeşil çekirge ise grubun bir nevi simgesi oldu. Ki sonraki günlerde sevgili Mine bu çekirgenin görselini çizdi.

Hem çok keyifli hem de son derece umut verici günlerdi. Hemen herkes muhtelif adımlar atmaya hazırdı, ki sonraki aylarda hızlıca birbirini ziyaretler, bir süre birlikte yaşamayı deneyimlemeler vs. vuku buldu. Kabile eşrafından izin almadığım için neler yaşandığının detaylarına ve isimlere burada girmiyorum.

Aynı yılın Ekim sonu Kasım başında, bu sefer Çandır'da bir buluşma daha gerçekleştirdik. Tam kadro olmadıysak da 15 kişinin 12'si gelebildi. Yine gayet keyifli bir 3-4 gün... Bir önceki buluşmanın büyüsü yoktu sanki bu sefer, zira ilk buluşma çok daha çember ve kalpten iletişim hâlinde geçmişti; bu kez ise -yine çember de uygulamış olmakla birlikte- biraz daha pratik konulara girmeye çalıştık. Tam olarak ne istiyorduk; nasıl bir arazi, nasıl bir yapılanma, nasıl bir dayanışma, kaç kişi... Yani biraz daha zihinsel bir süreç oldu diğerine göre. Fakat zihni tu-kaka etmeyelim tabii.

Bence bütün süreçlerde zihnin de kalbin de önemli bir yeri var. İlk buluşmamızda zihin-kalp dansı zikredilmişti, tam da öyle bir şey var içimde. Tek tek ve kolektif olarak hepimiz için en hayırlı hareket biçimi, bana göre, kalbimizin ve hayatın doğal akışının çağırdığı yöne doğru ilerlememiz, bu ilerleme esnasında ise zihnimizin kapasitesinden sonuna kadar faydalanmamız. Yani çok basit bir ifadeyle karar merci kalp, uygulama merci zihin olduğu takdirde güzelliklere doğru yol aldığımızı ve alacağımızı düşündüğümü (belki de bildiğimi) öne sürebilirim. 

***

Bu buluşmanın akabinde haberleşmeler, gidip gelmeler, e-postalaşmalar, facebook grubu paylaşımları epey aktif bir şekilde devam etti. Gruptaki heyecanın gayet canlı olmasının yanı sıra bir takım fikir ve yaklaşım farklılıkları da gündeme gelmeye başladı. Bunları (en azından benle ilgili kısımları) ve şu an nasıl bir noktada olduğumu, galiba bir sonraki yazıya bırakacağım. Aslında bütün bu tantanayı o yazı için yapıyorum, esas niyetim o yazıya ulaşmak ancak henüz gelemedim oraya. ((:

Belki gündeme gelen farklılıklarımızdan, belki o sırada Çandır'daki birlikte yaşamımız miadını doldurduğu -ve bir süre birlikte yaşayan diğer bir grup daha ayrıldığı için- grup enerjisini tutacak bir aradalıkların çözülmesinden, belki içimiz kıpraşmışken bu potansiyel enerjiyi hareket enerjisine çevirme konusundaki ağırdan almalarımızdan, belki de bambaşka sebeplerden ötürü Kabile'nin iletişim süreçlerinde bir yavaşlama gerçekleşti ve 2017'nin yaz aylarında iletişimimiz neredeyse bir anda kesiliverdi. Arkadaşlık, dostluk ilişkilerimizden değil, topluluk konusundaki paylaşım ve enerjimizden bahsediyorum.

Yaz sonlarında, sonbahara doğru grubu şöyle bir hareketlendirmeye çalıştıysam da muvaffak olamadım ve sonraki aylarda iyiden iyiye sönümlendik.

Gel zaman git zaman, 2018'in bahar aylarına geldik; bu konu beni yeniden ve güçlü bir şekilde çağırmaya başladı. İçimdeki huzursuzluk sönümlenmenin kendisinden değil, bunun adını koymamışlıktan ve kendi hâline bırakmışlıktan ileri geliyor. Hemen herkesin, her kurumun, her oluşumun -bana pek sağlıksız gelen- yaklaşımı vuku buluyor bana göre:

Bir şey başlarken iyidir, güzeldir, kutlamalar vs. yapılır ama biterken bir sessizlik çöker, bir şeyler görmezden gelinir, buradan alınabilecek dersler alınmadan yüz çevrilir, "eski"nin çürümesi ile onun kompostlaşarak "yeni"ye besin olmasının önemi unutulur. Tam da bu nedenle -ve istisnalar hariç- evlilikler, sevgililikler kutlanırken ayrılıklar sessiz sedasız halledilir; bir eve taşınırken partiler verilirken oradan ayrılma zamanı geldiğinde bu çok nadirdir; bebek doğduğunda hep birlikte sevinirken ölümler olduğunda o kişinin hayatını kutlamak yerine karalar bağlanır...

Ve bunun aynısı şimdi Kabile'de vuku buluyordu sanki. Kuruluş ve ilerleme döneminde işin tadını çıkarırken gerileme ve -muhtemelen- sona erme döneminde onu görmezden geliyor, unutulmaya terk ediyorduk. Bu, aynı zamanda, sıkışmış ve tamamlanmamış bir enerji olarak, ileride birlikte ya da ayrı ayrı atacağımız diğer adımların önünde de bir nevi engel oluşturuyor. Benim hissiyatım bu şekilde en azından.

Tam da bu nedenle, şu sıralar, yeniden bir araya gelerek bir aradalığımıza yakışır bir kapanış yapma fikri var şu an ortada. Henüz uygun tarihleri yakalayamadık ama bu yaz sona ermeden toplanacak gibiyiz. Bir araya gelmek yine çok keyifli olacak ve keyfin yanı sıra, bu süreçten tek tek ve kolektif olarak neler öğrendiğimizi, heybemize neleri kattığımızı konuşma, paylaşma fırsatı bulacağız. Ve sonunda her ne olacaksa ona teslim olacağız diye düşünüyorum. Kapanışsa kapanış, hortlamaysa hortlama, şekil değiştirerek var olmaysa ona da eyvallah; ve diğer bütün olasılıklara da... Yeter ki bir araya gelelim ve bu işin hakkını verelim.

...

Birkaç gün sonra devamı geldi: topluluk bir-ki - 3

topluluk bir-ki - 1

Topluluk konusu son zamanlarda bende yeniden harlanınca, aylardır buna dair içimde bekleyen; son durumları, güncel fikirleri yazıya dökme isteğine nihayet cevap vermek istedim ve başlıyorum yazmaya. Tahminimce üç yazıdan oluşan ufak bir dizi olacak; belki iki yazıda da bitebilir; bakalım...

Bu yazılarda; topluluğa dair deneyimlerimi ve bunlardan neler çıkardığımı, şu sıralar buna dair bende nelerin canlı olduğunu ve bundan sonra ne şekilde hareket etmenin bana iyi göründüğünü ortaya dökmeye çalışacağım. Yazıyı şu an blog arayüzünde yazıyorum ama inanın en çok da kendim için yazıyorum, zira aklımda dolanan fikirleri ve hayalleri bir araya getirmek ve ne yöne gideceğimi anlayabilmek için yapmam gereken tam da bu. Bunla birlikte buradaki deneyim ve fikirlerin başkalarına da ilham verebileceğini umuyorum.

***

Çizim: Sedef Güneş

2012 Anadolu Jam'e katılana kadar, topluluk kelimesinin hayatımda özel bir yeri yoktu. Akabinde ise en sık kullandığım kelimelerden biri, en çok hayalini kurduğum yaşam ve bir aradalık şekli oluverdi ve yıllardır öyle devam ediyor.

Bir hafta süren Jam'de, topluluk olmanın nasıl bir şey olduğunu ilk kez hissettim; tüm yaralara ve her şeye ilaç gibiydi adeta. Sevmeler, şefkatler, kalpten konuşup dinlemeler, birbirimizin her halini kabul etmeler, birlikte hayal kurmalar ve neler neler... Ve böyle bir haftayı geçirdikten sonra, bunun, hayatın kendisi olduğu bir oluşumun mümkün olabileceğine dair türlü hayaller kurdum, kuruyorum, kuruyoruz yıllardır.

Sonraki yıllarda başka başka etkinliklerde de bulundum (birçoklarını da organize ettim, kolaylaştırdım) ve her birinde başka başka güzellikler, hoşluklar yaşadım/yaşadık. Tabii nihayetinde etkinlik bunlar ve belli bir süre için bir araya geldiğimiz için arızalarımızdan ziyade cici taraflarımızı gösteriyoruz birbirimize. Sahtekar olduğumuzdan falan değil, arızalar genellikle zamanla görünür oldukları için. Ayrıca bu buluşmalarda yemek yapmak, çocuk bakmak, çit onarmak, temizlik gibi işler de yok; tamamen kendimize ve birbirimize odaklanma imkanı bulduğumuz günler... Dolayısıyla bu bir aradalıklar, toplu halde yaşamanın bir nevi simülasyonu olsa da tam bir gerçekliğin resmini ortaya çıkarmıyor elbette.

6 yıla yaklaşan bu zaman diliminde topluluğa dair yaşadığım şeyler etkinliklerle sınırlı kalmadı. Yaptığım okumaların, içimde büyüttüğüm hayallerin, belki onlarca kişiyle konuya dair ettiğimiz sohbetlerin, kırsalda ziyaret ettiğim dostların; birkaçını bizzat gözlemlediğim, birkaçına dair ise dedikodu mekanizması ile fikir sahibi olduğum diğer topluluk girişimlerinin yanı sıra birkaç deneyim yaşama şansı da buldum.

Barış Köyü

2013 yılında, bu konu ben ve çevremdeki birçokları için taze ve pek heyecanlı iken, Begüm'le (Erenler) telefonda konuştuğumuz bir gün, bir toplaşma çağrısı yapmaya karar veriverdik ve sonradan Barış Köyü adını alacak olan buluşmalar başladı. Belirli bir grup birlikte hareket edelimden ziyade Ortaya duyuralım, isteyen gelsin, eteğimizdeki taşları ve hayallerimizi ortaya dökelim; fikir alışverişi yapalımvari bir çağrı idi. Birinci buluşmayı Köyceğiz-Çandır'da, sonraları birlikte yaşayacak olduğumuz Begüm'ün evinde 15 kadar kişi ile gerçekleştirdikten sonra sıkı bir rüzgar esti ve birkaç ay içinde Olimpos'ta, İzmir'de ve İstanbul'da, her birinde başka başka insanlarla altı buluşma daha yapıldı ve güzel güzel hayalleşmeler, tanışmalar, niyetleşmeler vuku buldu.

Barış Köyü'nün neticesinde ortaya somut bir şey çıkması gibi bir niyetim(iz) yoktu; bir araya geldik, güzel zaman geçirdik, konuya dair çemberler, beyin fırtınaları vs. yaptık. Ama iki ya da üçüne katıldığım bu buluşmalarda idrak ettiğim en önemli nokta, detaylarda farklı farklı düşünüyor olabilmekle birlikte özde hemen hepimizin birebir aynı şeyleri düşlüyor olmamızdı: Doğanın içinde, sakin bir yaşam; birlikte üretmek; dışarıya bağımlılığın mümkün olduğunca aza indirilmesi; bol oyun, müzik, kahkaha ve dayanışma... Bu yazdıklarım herkeste o kadar aynı ki... Hatta kafalardaki soru işaretleri, şüpheler bile son derece ortak: Mülkiyet sorunu ne olacak, birileri çalışmadığında aylaklık yaptığında ne olacak, parası olmayanlar, kazanamayanlar ne olacak, "Ama özel alanım olmalı" gibi...

Çandır Candır

Barış Köyü'nün ilk toplantısının sonunda sevgili Begüm, "Bu ev kocaman ve ben bu işi ufaktan deneyimlemek istiyorum. İsteyenlerle belli süreler için burada birlikte yaşamı deneyimleyebiliriz." dedi ve sonraki aylarda konuya dair paylaşımlarımız sürdü. Detaylara girmeye gerek yok (süreci, yazdığım kitabı okuyanlar ve eş-dost zaten biliyor, bilmeyenleri candircandir.blogspot.com adresine yönlendirelim), 2014 Mayıs sonu itibariyle Çandır'da bir nevi topluluk yaşamını hayata geçirmeye başladık. Evin ilk sakini Begüm'den gayrı Burcu, ben ve -bizden birkaç ay önce oraya konmuş olan- Bülent vardı. Velhasıl 4 kişi yaşamı paylaşmaya başladık.

Bir süre sonra açtığımız blogun adını Çandır Candır koyunca bu, bir aradalığımızın da gayrıresmi ismi oldu.

Bir yıl kadar dördümüz takıldıktan sonra Bülent ayrıldı, birkaç ay üçümüz devam ettik ve sonrasında yanıbaşımızdaki evi de tuttuk, Gülengül aramıza katıldı ve yeniden dörtledik. Derken yaklaşık olarak 2017 başlarına kadar devam etti sürecimiz. Neredeyse üç yıl...

Bu üç yılda milyon tane keyif, kahkaha, coşku paylaştık; herhalde 100'ün üzerinde dostumuzu ağırlamışızdır; bir sürü de zorluk, sıkılma, birbirinden tetiklenme, uyuşamama, anlaşamama, iletişememe vs. yaşadık. Bu yazıda hangi birilerini öne çıkarmalı bilmiyorum ama birlikte yaşamaya dair çok fazla şey öğrendim(k) elbette. Açık iletişimin önemi, özel alanlara olan ihtiyacımız, birlikte üretmenin güzelliği -ve bunu yapmıyorsak eksikliği-; birlikte yaşarken, aslında bireysel yapıyor olduğumuz şeyleri de bir anlamda birlikte yapıyor olduğumuz gerçeği (örneğin, ben kitabı yazarken Begüm ve Burcu'nun varlıkları, gözle görünen ve görünmeyen destekleri vs.), topluluğun ihtiyaçları mı / bireylerin ihtiyaçları mı öncelikli sorusuna gelen ve aslında bu ikisinin birbirinden ayrı olmadığı bilgisi ve daha bir sürü şey...

Üç yılda bir sürü güzellik yaşamanın yanı sıra kendimize dair birçok şey öğrendik, ki benim için bu süreç halen devam ediyor, halen bu üç yıla dair bir şeyler dank ediyor ara ara. Ayrıca hayal ettiğimiz topluluk yaşamına dair de epey bir şey şekillendi ve şekillenmeye devam ediyor.

O an yaşadığımız, tam olarak hayal ettiğimiz şey değildi fakat tam olarak hayal ettiğimiz şeye doğru yürürken önümüzde böyle bir fırsat belirdiğinde onunla yetinmeyi bildik ve ilerisi için epey deneyim biriktirdik diye düşünüyorum. En baştan beri bunun geçici bir adım olduğunun bilincindeydik ve gittiği yere kadar birlikte takılıp keyfini çıkarmaya çalıştık elimizden geldiğince. Kirada oturuyorduk ama keyfimizce kullanabileceğimiz ve çok daha büyük bir arazi hayal ediyorduk; aynı kapalı alanda yaşıyorduk ama herkesin bireysel alanları olan bir yaşam yerini çağırıyorduk; dört kişiydik ama en az 6-8 kişinin, mümkünse daha da kalabalık bir topluluğun içinde soluk almak istiyorduk; Bülent gidip Gülengül geldikten sonra üç kadın bir erkektik ve -poff!- daha dengeli bir kadın-erkek oranına ihtiyaç duyuyorduk.

Çandır'da en eksik kalan şey, oradaki hayatımızda hepimizin ortaklaştığı üretimlerin olmaması idi sanıyorum ki. En kolayca sürdürdüğümüz büyük konu ise para idi. Ortada duran bir kâsemiz vardı ve herkes uygun bulduğu ve gücünün yettiği miktarı oraya koyuyor, evin ortak harcamaları buradan karşılanıyordu. Bir süre, kimin ne koyduğunu takip etmek için liste tuttuk, sonraki zamanlarda bunu da bıraktık. Aynı şekilde gelen giden dostlarımız da, içlerinden gelen miktarı bu kâseye koyuyor ve evin masraflarına destek oluyordu.

En kıymet verdiğim pratiğimiz ise; bazen düzenli, bazen düzensiz uyguladığımız çemberlerimizdi*. Gerek evin sakinleri olarak gerekse gelen giden dostlarla yaptığımız çemberlerde, günlük akışta çok kolay dile gelemeyen birçok konuyu konuştuk, paylaştık; bazen neşemizi, coşkumuzu, heyecanımızı bazen ise göz yaşlarımızı, kırgınlıklarımızı, kızgınlıklarımızı... Her zaman ve her derdimize deva oldu demek çok iddialı olur ama epey desteğini aldık bu kadim uygulamanın.

* Bu satırları okuyanların çoğunun çembere dair fikri olduğunu zannediyorum ama tek cümle ile anlatmak gerekirse, basit ve pek kıymetli, kadim bir iletişim yöntemi olduğunu söyleyebilirim.

Ve üç yılın sonunda -şimdilik- her birimiz başka yan yollara saptık ve fakat sürekli iletişim halindeyiz ve yeniden bir araya geleceğimiz günler belki de çok uzak değildir. İnşallah amin!

***

Bu arada daha Çandır'da bile yaşamaya başlamadan önce, bu konuya dair zihinsel keşifler, fikir üretimleri yaparken, Topluluk Oluştururken 1-2-3 diye üç tane yazı çıkmıştı benden (her rakamın üstüne tıklayarak ilgili yazılara ulaşabilirsiniz) ve ilginç bir şekilde, 4,5 yıl önce konuya dair sıfıra yakın deneyimle yazdığım şeylerin büyük kısmı, bugün düşündüklerimle ve hayal ettiklerimle paralel. Genel olarak hızlı değiştiğini düşünen ve belli fikirlere saplanıp kalmadığını sanan biri olarak, bu konudaki istikrarım hoşuma da gidiyor aslında. Benim için doğru olanı daha en başlarda bulmuşum sanki ve oradan devam ediyorum. Bunla birlikte, bu yazılarda yer almayan ama mesela bir yıl önce düşündüğüm bazı konulara dair ise şu an bambaşka yerlerde olabiliyorum. Bunlara dair paylaşacaklarım, görünen o ki bir sonraki yazıya kalacak; topluluk olmaya dair diğer girişimimiz olan Acemi Kabile de öyle...

Bir sonraki yazı için: topluluk bir-ki - 2